Dünyada bilinen ilk yapay dil, Osmanlı medeniyetinde “Baleybelen” isimli yapay dil olarak bilinmektedir. Bazı yabancı kaynakları bundan da önce Avrupa menşeli farklı diller olduğunu da ileri sürer. Bu süreç 1700’lü yıllardan çok önceye dayanır. Ancak günümüze uzanan ve etkili bir biçimde gelişim gösteren yapay dillerden bazıları 1800’lü yıllardan sonra geliştirilmiştir. Bunlardan en yaygın bilineni Esperanto ve Volapük dilidir. Günümüzde ise Toki Pona, al Bakiyye, Nomuli, Nova vb. dillerin yanı sıra özellikle fantastik, bilim-kurgu film ve kitap dünyasında gelişim gösteren Nav’i, Klingon, Elf: Sindarin/Kara Lisan vb. onlarca yapay dil mevcuttur. Her geçen günde yenileri eklenmekte ve birçoğu da rağbet görmeyip yok olmaktadır.
Yapay Dil Nedir?
Yapay dil, geliştirici ve yapımcısı bilinen, bir kişi, topluluk, kurum veya kuruluş tarafından geliştirilen dillerdir. İngilizce, Türkçe, Almanca ve Arapça gibi doğal dillerin aksine tarihsel süreçte kendiliğinden dönüşüme ve etkileşime uğramaksızın geliştiricileri tarafından tüm oluşumu gerçekleştirilir. Ancak elbette ki bazı yapay diller zamanla birtakım gelişim, etkileşim ve değişimlere de uğramaktadır. Esperanto, bunların en somut örneğidir. Yapay diller belli bir veya birkaç doğal dili temel alarak, onlardan ilham alarak oluşturulabildiği gibi, tamamen özgün ve farklı yapıda da geliştirilebilmektedir.
Aslına bakılacak olursa günümüzde doğal dillerin bile birtakım yapay dokunuşlara uğradığı, bir nevi yapay dil statüsü aldığı görülebilmektedir. Özellikle İngilizce, Osmanlı Türkçesi ve Günümüz Türkçesi, Kürtçe, Hintçe gibi diller bunlara örnektir. Fakat etkileşim ve tarihsel süreçleri o denli kapsamlı ve döngüseldir ki, günümüz yapay dilleri gibi aynı statüye konulamazlar.
al Bakiyye Yapay Diline Giriş
Al Bakiyye yapay dili, kendisine özgü harf, damla ve karakter sistemine sahip klasik bir alfabeye sahiptir. Bunun dışında kendi sesletim ve kurallarına uygun derlenmiş Latin kökenli, Arap-Osmanlı kökenli ve Göktürk-Orkun kökenli birer standart alfabesi de bulunur. Toplada 4 standart alfabe kabul edilmiştir. Fakat alfabe ve yazım sistemlerine yönelik belli bir yaptırım ve kısıtlama bulunmaz. İsteyen istediği alfabe ile al Bakiyye yapay dilini yazabilir. Al Bakiyye yapay dili, özgürlük için ve özgür yazım için geliştirilmiştir. Belli yazım, anlatım ve cümle kurulum kurallarını yok sayar. Yazarın ve konuşmacının bu tarz kurallar bütünüyle uğraşmasını engeller. Al Bakiyye yapay dilinde “de” nin ayrı veya bitişik yazılması, yüklemin cümle başında veya sonunda yahut ortasında kullanılmasının hiç bir önemi yoktur. Kişinin duygu, düşünce ve isteklerini ifade etmesine imkan sağlar ve bu süreçte bahsi geçen önemsiz dil bilgisi kurallarına yazarı ve konuşmacıyı tabi tutmaz, kısıtlamaz.
Al Bakiyye Yapay Dili Nedir?
Al Bakiyye Kelime Anlamı: “Ebedi ve ölümsüz özgürlüğe ait dil”, demektir.
Al Bakiyye Dilinde Standart Kabul Gören 4 Alfabe ve Adlandırmaları
- Al Tamğa-ibakiyye (Klasik Al Bakiyye)
- Al Hûray-ibakiyye (Latin Kökenli)
- Al Arabî-ibakiyye (Arap Kökenli)
- Al Orhun-ibakiyye (Göktürk-Runik Kökenli)
Al Bakiyye Dili Temel Özellikleri
- Kullanıldığı alfabe ve yazım kurallarına göre yazılmaktadır.
- Cümle dizilimi özgürcedir.
- Esas fiil ile birleşen ve birleşmeyen yardımcı fiilleri vardır; “ist, war, -dır”.
- Cümle ve sözcük yapısına göre değişim gösteren artikel (belirteç/tanımlamalık) mevcuttur; “lâ, ya, ol, ey, el, -iy”.
- Artik veya sözcük öbeklerinde ve şahıs zamirlerinde cinsiyet ayrımı bulunmaz.
- Yaratıcı için özel şahıs zamiri bulunur; “Hay”.
- Olumlu, olumsuz ve soru cümle yapısı mevcuttur.
- Zaman – kip ayrımı vardır.
- Sondan, baştan ve ortadan eklemeli, sözcük türetim yapısı vardır.
- Tüm seslerin harf karşılığı bulunur ve yazıldığı gibi okunur.
- Kök odaklı eklerle sözcük türetimi söz konusudur.
- Birden fazla sıfat tamalaması, çoğul yapım eki, isim tamlaması, olumsuz yapım eki ve yapısı, cümle ve sözcük oluşturma eki mevcuttur.
- Türkiye Türkçesi sesli harflerine ek olarak şapkalı harfler varle gösterilen sesliler vardır ve Türkçe’deki sesletimden biraz farklıdır; “â, ê, î, û”. Ancak “o” sesi için inceltme, uzatma vb. sesletim ve şapkalı kullanım yoktur.
- Sessiz sesletim ve harflerde kalın “h”, kalın “k”, kalın “r”, gırtlak-boğaz ve sert “ğ”, nazal ve genizli “n” + “ng” sesletimi, “w – v” arası o sesletimine yakın “w” sesi vardır. Bu seslerin tümü için standart kabul edilen 4 alfabede harf karşılıkları bulunur.
- Sayı, Renk, Mevsim, Ay ve Gün isimleri büyük oranda eski Türkçe, Özgün Türkçe formlarından uyarlanmıştır.
- İsimlerde Dişilik: İsimlerin kendi özgü formlarıyla dişi – erkek olduğu belirtilebilmektedir. Genellikle “e” ve “-çe” ekleri ile bu işlem gerçekleştirilir. (Erkek: Er // Kadın: Erçe)
- İsmin halleri birden fazladır ve son – baş ekler ile yapılır. Tüm isimer artikel ile kullanılır. Ulus isimleri için özel artikel mevcuttur; “Lil”.
- Ulus adları, ulusların kendi özgün dillerinde kullandıkları biçiyle kabul görür. Bu isimlendirme üzerinden al Bakiyye diline uyarlanır.
- Kıta isimleri özel olarak türetim ekleriyle oluşturulmaktadır.
- Hemen hemen her yöntem ve dilbilgisi formunda birçden fazla yöntem ve ek seçenek mevcuttur. Tek bir kuralla yazar ve konuşmacı tabi tutularak kısıtlanmaz.
Al Bakiyye yapay dilinin ilk kapsamlı dil öğretim ve anlatım kitabı “Lâ Çolbaşbetikelbakiyye Junmatuten” adlı kitaptır. Türkçe ve İngilizce olarak hazırlanmış, her güncellemede yeni sürüm olarak yayınlanmaktadır. “A’dan Z’ye al Bakiyye Öğrenimi-Öğretimi” üzerine odaklıdır.